Er zijn verschillende redenen waarom onze honden steriel gemaakt worden:

• voorkomen van voortplanting
• voorkomen van ongewenst gedrag (zoals?)
• voorkomen van pyometra (baarmoederontsteking)
• voorkomen van mammatumoren (melkkliertumoren)
• voorkomen van vergrote prostaat
• voorkomen van perineale hernia (breuk rond de anus.De uitstulping verschijnt tussen de verslapte of gescheurde spieren, waardoor honden moeite hebben met stoelgang maken en waar je soms echt een verdikking kan zien rond de anus.)
• voorkomen van testes-of teelbalkanker

Hoe verloopt een castratie?
De hond wordt in slaap gedaan en aan een anesthesietoestel gekoppeld. Deze zorgt voor de beademing en voor een juiste dosis anesthesie zodat de hond blijft slapen gedurende de operatie. De scrotum (balzak) en een klein stuk richting de penis worden geschoren en ontsmet. Er wordt een incisie gemaakt juist voor het scrotum. De ene teelbal wordt er uit gehaald. De bloedvaten en zaadleider worden afgebonden en afgesneden. Dan wordt de andere teelbal er uitgehaald en hetzelfde gedaan. De onderhuid en de huid worden opnieuw dicht genaaid en de hond kan wakker worden.

Het verwijderen van de teelballen noemen we gonadectomie.

De teven worden ook in slaap gedaan en aan het anesthesietoestel gekoppeld. De buik wordt geschoren en ontsmet. Er wordt een incisie gemaakt onder de navel langs waar er in de buik wordt gezocht naar de eierstokken. Nu zijn er twee opties. Of enkel de eierstokken worden verwijderd (ovariëctomie), of de eierstokken en de baarmoeder worden verwijderd (ovaria hysterectomie). Bij het verwijderen van de eierstokken is de incisie kleiner, maar blijft de baarmoeder aanwezig. Je kan bij de dierenarts vragen wat zij opteert. Eenmaal de eierstok gevonden wordt deze afgeklemd zodat er geen bloedingen ontstaan. De eierstok wordt afgesneden. Vervolgens wordt ook de tweede eierstok aan de andere zijde van de baarmoeder afgebonden en afgesneden. Wanneer ook de baarmoeder er uit gehaald wordt, wordt deze onderaan aan de cervix (baarmoederhals) afgekneld en afgesneden. Het is belangrijk dat er niets van het baarmoederslijmvlies achter blijft. De spierlaag, onderhuid en huid worden terug aan elkaar genaaid en de hond kan rustig wakker worden. 

In dit hoofdstuk nemen wij geen stelling in of je je hond al dan niet moet laten steriliseren. Wij willen jou vooral informeren zodat je deze beslissing voor jezelf kan nemen.

Laten we beginnen bij de puberteit.

Deze fase kan beginnen op een leeftijd van 4-5 maand. Er ontstaan een hele hoop veranderingen in het lichaam van onze pups en voornamelijk in de hersenen. Het valt op dat onze kwetsbare en afhankelijke pup geleidelijk aan sterker wordt, onafhankelijker wordt en meer interesse krijgt in het onderzoeken van nieuwe zaken. Er zijn een aantal veranderingen die in de hersenen plaatsvinden die een invloed hebben op het gedrag. Deze veranderingen gebeuren niet tegelijk waardoor de hersenen bepaalde voorkeuren geven op verschillende momenten. Dit resulteert in het meer risico’s nemen.

Tijdens het volwassen worden zullen onze honden meer proberen onderzoeken en eventueel weglopen, zullen ze meer risicovoller gedrag uitvoeren en hebben ze minder zelfcontrole. Hier wordt vaak de hormonen de schuld gegeven. Maar dit is een ontwikkelingsfase op deze leeftijd. Het is dus perfect normaal! Dit wil zeggen dat wanneer je hiervoor jouw hond wil steriliseren, dit gedrag vaak niet zal veranderen of verdwijnen.

Op een leeftijd van 4-5 maand is er een piek in testosteron bij onze reuen. Een hoge piek is er op een leeftijd van 10-15 maand. Bij onze teven is de eerste piek in verandering van hormonen tijdens de 1e loopsheid. 

De reuen die in puberteit zitten beginnen te markeren, proberen soms weg te lopen en kunnen rijgedrag vertonen (rijgedrag heeft ook veel andere redenen die niet met hormonen te maken hebben zoals stress, pijn, …). Wanneer je voor één van deze redenen wilt castreren, bestaat de kans dat dit gedrag zal afnemen. Hou er wel rekening mee dat wanneer een hond dit meermaals gedaan heeft (vb. hij heeft al maanden zijn poot op, of hij heeft al gedekt), dat dit ook aangeleerd gedrag is en dat het wegnemen van de hormonen dan niet meer helpt 

We zien bij het volwassen worden van onze honden dat ze meer agressie durven gebruiken in bepaalde situaties (uitvallen naar andere honden etc). Ook hiervoor wordt vaak aangeraden om te castreren omdat dit gedrag zou veroorzaakt worden door de testosteron. Laten we dit van naderbij bekijken.

Hond 1 is een onzekere, snel angstige hond die iedere keer verstijfd of angstig wordt wanneer zijn eigenaar hem zegt dat hij iets niet mag doen of verkeerd is. In deze hond is het cortisolgehalte hoog en het testosterongehalte laag.

Bij hond 2 hebben we een zelfzekere hond die regelmatig met de schoenen gaat lopen. De eigenaar zegt steeds dat hij dit niet mag doen. Bij deze hond is het cortisol gehalte laag en het testosterongehalte hoog.

Wanneer we beide honden steriliseren, kunnen we een verschillende uitkomst hebben.

Bij hond 1 nemen we het klein beetje testosteron dat hij heeft weg, wat kan leiden tot meer reactiviteit.

Bij hond 2 hebben we meer kans op agressie naar de eigenaar vanwege de correcties maar met de juiste training kan dit gedrag weer goedkomen.

Bij honden die regelmatig stress ervaren en te weinig zelfvertrouwen hebben, valt het op dat gecastreerde reuen, nog angstiger en agressiever worden.

Bij reuen die zelfzeker, competitief en impulsief zijn, kan de agressie tussen reuen tot wel 57% verminderen.

Je hoort ons dus al: het is heel belangrijk te kijken naar de onderliggende oorzaak van de agressie bij de hond vooraleer je overgaat naar castratie. Hiervoor neem je best een goede gedragstherapeut onder de arm om de oorzaak te onderzoeken. Denk eraan, een castratie is definitief en dus onomkeerbaar.

Hoe zit het nu bij de teven? Teven zwerven al veel minder rond, net als het rijden. Indien ze dit toch doen zal het rijden eerder ontstaan uit sociaal gedrag, stress, of spanning. Studies tonen aan dat gesteriliseerde teven meer agressie richting de eigenaar en vreemden kunnen tonen. 

Zoals eerder vermeld, kan de eerste loopsheid bij teefjes een heel moeilijke periode zijn. Ze zijn vaak grumpy omdat ze pijn ervaren, worden lastig gevallen door reuen wat ze anders niet gewoon zijn, maar ook de veranderingen in de hersenen zorgen op dat moment voor gedragsveranderingen. Dit alles samen kan ervoor zorgen dat ze minder voorspelbaar zijn. Teven tijdens loopsheid durven al eens sneller agressie te gebruiken. Zeker wanneer ze onzeker zijn bij andere honden en in stressvolle situaties.

Intacte teven zijn zelfzekerder dan steriele teven. De hormonen zorgen voor een meer zelfverzekerde teef. 

Wanneer je dit allemaal weet, is het niet abnormaal dat wij zeggen dat de start van een pup heel belangrijk is. Wanneer een pup een goede start heeft gekregen bij de fokker alsook later bij de eigenaar en het management zit goed, geeft dit alles samen meer stabiliteit, waardoor ze, wanneer ze in hun puberteit komen en hun eerste loopsheid hebben, het gedrag stabiel genoeg is om dit allemaal te ondergaan.

Wanneer een teef gesteriliseerd wordt, worden zij vaak dikker. Ze gaan sneller vet opslaan maar krijgen ook meer zin in eten. Je zou denken dat dit een voordeel kan zijn in het aanleren van zaken, maar dit is jammergenoeg niet waar.

Wanneer een teef steriel gemaakt wordt, heeft dit ook een effect op de hersenen. Teven die vroeg (voor de eerste loopsheid) steriel gemaakt worden blijken minder meewerkend, hebben meer tijd nodig om te reageren op een bepaald woord en kunnen vaker verkeerd reageren op dat woord. 

Dit waren de voor- en nadelen over castratie bij honden op gedrag.

Medische redenen

Naast het gedrag, moet ook het medisch gedeelte onder de loep genomen worden. Niet alleen het gedrag is belangrijk om te bekijken. 

Teefjes

We starten bij ons teefjes. 

Mammatumoren of melkkliertumoren

Melkkliertumoren komen bij een heel klein percentage van de reuen voor, maar voornamelijk bij de teven. 50% van de teven kunnen hiermee te maken hebben waarvan 82% veroorzaakt wordt door de hormonen. Maar houd er rekening mee dat 50-60% goedaardig is. 

Dit is de reden waarom er nog dierenartsen zijn die zeggen dat jij je teef zo rap mogelijk steriel moet maken (maar zij houden geen rekening met al de rest die in dit hoofdstuk besproken worden).

Wanneer jij je teef steriel maakt voor de eerste loopsheid heb je 0.5% kans op melkkliertumoren. Wanneer dit na de eerste loopsheid is, is dit 8% en wanneer dit nog later is, is dit 26%. Maar niks zegt dat een niet gesteriliseerde teef sowieso melkkliertumoren zal krijgen en daaraan zal overlijden.

Pyometra

pyometra is een moeilijk woord voor baarmoederontsteking. Dit betekent dat er etter wordt opgestapeld in de baarmoeder. Deze aandoening komt alleen maar voor bij teven die niet steriel zijn. Gelijkaardige aandoeningen zijn hydrometra (baarmoeder gevuld met vocht) en mucometra (baarmoeder gevuld met slijm).

Pyometra komt voornamelijk voor bij intacte teven ouder dan 4 jaar. Het ontstaat 4 weken tot 4 maand na de loopsheid. De baarmoeder wordt dikker en er kunnen cysten ontstaan. Deze cysten bevatten vocht en kunnen een goede bron zijn voor bacteriën. Anderzijds zorgt de dikke baarmoederwand ervoor dat de spieren van de uterus niet goed kunnen samentrekken waardoor bacteriën minder goed afgevoerd kunnen worden. En als laatst kunnen witte bloedcellen die voor verdediging in het lichaam zorgen tijdens de loopsheid niet in de baarmoeder waardoor zij geen bacteriën kunnen aanvallen en de kans op ontsteking dus groter is. 

Een pyometra kan open en gesloten zijn. Open pyometra wil zeggen dat het vocht nog steeds naar buiten kan lopen. Gesloten pyometra wil zeggen dat het vocht, vuil of etter niet weg kan waardoor de baarmoeder in korte tijd heel rap begint op te zetten. Dit moet met spoed behandeld worden.

Hoe herken je een pyometra? Ze heeft vaak weinig tot geen honger, heeft geen zin om iets te doen en de buik begint op te zwellen. Afhankelijk of het een open of gesloten pyometra is, zie je al dan niet uitvloei aan de vagina die slijmerig tot bloederig kan zijn. Wanneer er bloed genomen wordt, zijn de witte bloedcellen verhoogd vanwege de infectie. 

De diagnose wordt gesteld door middel van een echo. Daar gaat de dierenarts zien dat de baarmoeder opgezet is en zal er gekeken worden of het een open of gesloten pyometra is. Wanneer het een gesloten pyometra is, zal er overgegaan worden op ovariohysterectomy ( het verwijderen van baarmoeder en eierstokken). Wanneer de teef echt ziek is, moet deze eerst gestabiliseerd worden voordat ze geopereerd kan worden. Dit wordt gedaan door middel van antibiotica en eventueel vochttherapie. Wanneer ze stabiel is, zal er zo snel mogelijk overgegaan worden tot operatie. Tijdens deze operatie is het belangrijk dat alles van de uterus verwijderd wordt. Een klein stompje dat overblijft kan opnieuw infecteren. 

Smith, O.F.  Canine pyometra. p610-612, Burnsville, 2006

Schijnzwangerschap

Bij een schijnzwangerschap denkt het lichaam van de teef dat ze zwanger is. Dit ontstaat ongeveer 2 maand na de loopsheid (een hond is 57-69 dagen drachtig). Ze kan dan knuffels en speelgoed beginnen verzamelen, wordt inactief, onrustig en heeft nestdrang of de drang om een nestje te maken voor een bevalling. Daarnaast kan je ook lichamelijke veranderingen zien zoals gewichtstoename, opzetting van de melklijsten tot zelfs melk geven. 

De diagnose wordt gesteld aan de hand van een lichamelijk onderzoek. Wanneer de hond last ervaart van de schijnzwangerschap kan er medicatie opgestart worden om deze te stoppen. 

Naast medicatie kan je zelf je hond wat helpen om hier door te geraken. Probeer ze zoveel mogelijk af te leiden en zorg voor meer beweging. Er wordt vaak aangeraden om ervoor te zorgen dat de teef niet in staat mag zijn om nest te maken en speelgoedjes te verzamelen. Maar dit is natuurlijk gedrag en in sommige gevallen kan dit agressie veroorzaken. Vermijd het aanraken van de buik, want dit  kan de groei van de melklijsten stimuleren. 

Teven die regelmatig schijnzwanger worden, worden vaak steriel gemaakt. Wanneer dit in de oestrus (meeste vruchtbare periode) gebeurt, is de kans groot dat de teef toch nog schijnzwanger wordt. Dierenartsen raden vaak aan om tot 2 maanden te wachten na de loopsheid om een hond steriel te maken. Maar dan zit je in de schijnzwangerschap. Tijdens de schijnzwangerschap wordt er medicatie gegeven. Er zal gevraagd worden een aantal dagen te wachten en dan de hond te steriliseren. Maar wanneer de hond nog hormonaal niet volledig uit deze schijnzwangerschap is, en ze wordt steriel gemaakt, bestaat de kans dat ze opnieuw schijnzwanger wordt.

Een hond wordt best steriel gemaakt in de periode waarin de hormonen het laagst staan. Dit is ongeveer 2-6 maand na de loopsheid. 

Reuen

Testikeltumoren

Deze ontstaan door hormonale veranderingen en komen het vaakst voor bij oudere honden. 

Je kan deze tijdig herkennen door regelmatig een check-up te doen bij jouw hond. Je checkt op vergroting van de teelballen, of er zwellingen zijn en of de teelballen verschillend zijn van grootte.

Veel testikeltumoren zijn niet kwaadaardig wanneer er tijdig wordt ingegrepen. Hier wordt de hond gecastreerd en het probleem is weg. 

Wanneer je een reu hebt die op een leeftijd van 6 maanden nog geen ingedaalde testikel heeft, wordt er aangeraden deze te castreren. Dit omdat de ingedaalde teelbal minder ontwikkeld is en omdat deze teelbal te warm zit en tumoraal kan ontaarden. Deze honden mogen zich ook niet voortplanten aangezien dit erfelijk is. 

Vergrote prostaat

Vanaf de leeftijd van 6 jaar is het mogelijk dat jouw hond een vergrote prostaat krijgt. De kans is het grootst vanaf de leeftijd van 8 jaar of ouder.. 

Naarmate een hond ouder wordt, stijgt het testosteron. Dit heeft een invloed op de groei van de prostaat. Jouw hond zal zich algemeen minder comfortabel voelen en hij kan moeite hebben met urineren. Dit kan ervoor zorgen dat hij blaasinfecties krijgt. 

Wanneer het testosteron weggenomen wordt, verkleint ook de prostaat opnieuw.

Dus hier wordt castratie aangeraden. 

Gewrichten

Naast gedrag en medische problemen zijn er ook nog de gewrichten waar we rekening mee moeten houden wanneer we al dan niet willen overgaan op het steriel maken van onze honden. 

Wanneer reuen op jonge leeftijd steriel gemaakt worden, hebben ze 2x meer kans op heupsdysplasie  in vergelijking met intacte reuen. Hou er rekening mee dat heupdisplasie een multifactoriële aandoening is. Wat wilt zeggen dat niet alleen het steriel maken van de hond hier een inwerking op heeft, maar ook het gewicht, de genetica, hormonen, beweging, groeisnelheid, rasspecifiek.

Wanneer we kijken naar belangrijke ligamenten in het lichaam blijken ongesteriliseerde teven hier geen problemen mee te hebben (uiteraard speelt genetica ook een rol). Maar wanneer een teef vroegtijdig (voor de eerste loopsheid) steriel gemaakt wordt, dan verhoogt de kans op ligamentproblemen maal zeven. Ook gecastreerde reuen zijn gevoeliger voor hun ligamenten wanneer ze vroegtijdig steriel gemaakt worden. Dit komt omdat de groeiplaten van de tibia langer open blijven wat leidt tot verandering ter hoogte van het kniegewricht waardoor er meer inwerkende kracht is op de kruisbanden.

Wanneer een hond voor de leeftijd van 6 maanden steriel gemaakt wordt, hebben ze 2-3% meer kans op gewrichtsproblemen. Is dit tussen de 6 en de 11 maanden, dan is dit 2.9 keer meer kans en is dit tussen de 1-2 jaar, dan is dit 2.4 keer meer kans. 

Uiteraard hebben grotere honden (> 20kg) rapper last van. Ook zijn bepaalde rassen hier gevoeliger aan.

Tumoren

Er is een studie gedaan op 90000 honden van verschillende rassen waaruit bleek dat honden die vroegtijdig steriel gemaakt worden, makkelijker tumoren ontwikkelen. Bijvoorbeeld osteosarcoma is een tumor op het bot die vaker voorkomt wanneer een dier vroegtijdig steriel gemaakt werd. Sommige rassen zijn ook gevoeliger voor tumoren. Denk maar aan Berners Sennen en Rotweilers.

Incontinentie

Bij incontinentie werkt de spier van de blaas niet waardoor de hond onbewust urine lekt. Teven van grotere rassen zijn hier gevoeliger aan. Het probleem start vaak 2-5 jaar na sterilisatie maar kan ook 10 jaar nadien optreden. Wanneer ze jong steriel gemaakt worden is de kans groter.

Ook hier hebben opnieuw kleine honden (<20kg) minder snel last van dan grotere honden.

Vachtverandering

Dit is meer een esthetisch probleem dan een medisch maar toch ook belangrijk om te weten.

Andere

Bij vroegtijdige gonadectomie is er een grotere kans op discus hernia bij rassen die hier gevoelig aan zijn.

Cognitieve dysfunctie (verminderde werking van de hersenen) komt vaker voor na gonadectomie (voornamelijk bij oudere teven).

Er is een verhoogd risico op auto-immuunziektes bij honden die vroegtijdig steriel gemaakt worden (atopie, dermatitis, immuungemedieerde hemolytische anemie, trombocytopenie, colitis, immuungemedieerde polyarthritis, chronische ontsteking van de darmen)

Chemische castratie

Bij chemische castratie wordt er een chip onderhuids geïnjecteerd die geleidelijk aan ervoor zal zorgen dat de hormonen minder werken. Dit is een tijdelijke ingreep en goed om te testen of castratie al dan niet een invloed zou kunnen hebben op gedrag. 

Het is belangrijk te weten dat de eerste week(en) een verhoging kan zijn in testosteron. Dit wil zeggen dat wanneer een hond uitvalt naar andere honden en hiervoor chemisch gecastreerd wordt, dat dit eerst erger kan worden vooraleer het beter wordt. 

Dit wordt de flare-up fase genoemd. Ook is de hond niet direct steriel. Deze kunnen nog tot 17 dagen na het plaatsen van het implantaat actief zijn. 

Chemische castratie wordt ook weleens gebruikt om de puberteit door te gaan als deze te moeilijk is voor zowel hond als eigenaar. Hou hier wel rekening mee dat dit hetzelfde effect heeft als een gewone castratie. Chemische castratie wordt dus aangeraden wanneer de hond niet meer in zijn puberteit zit. 

We hebben nu alle voor- en nadelen opgelijst voor het al dan niet steriel maken van jouw hond. Maar niet alleen dit speelt mee in de beslissing.

Ook de eigenaar speelt hierin een belangrijke rol. 

Bijvoorbeeld:

Een middelbare, tengere vrouw heeft een rottweiler gekocht. Dit omdat ze al jaren gewoon is om dit ras te hebben. Ze heeft alles goed gedaan van in het begin en ze wil heel veel buiten komen met haar hond. Wanneer de hond in zijn puberteit komt, begint hij enorm te trekken. Zo hard zelfs dat ze niet meer in staat is om met hem te gaan wandelen. Hij volgt continu zijn neus en durft ook uit te vallen naar andere honden. In huis is hij de speelse lieve hond die ze kent. Deze hond deinst niet rap achteruit en is niet onzeker.

Dit is een voorbeeld van een hond die baat kan hebben bij castratie. Of chemische castratie om te kijken of dit al dan niet werkt. 

Zoals je ziet, zijn er heel veel factoren die meespelen in het beslissen of er al dan niet kan overgegaan worden op het steriel maken.