Strikt genomen wordt socialisatie omschreven als het leerproces waarbij het individu zich acceptabel voor de maatschappij leert gedragen.

Het doel van socialisatie is dus op jonge leeftijd leren waar pups wel en niet bang voor moeten zijn. 

Als eigenaar wil je ervoor zorgen dat je pup zich zo goed mogelijk voelt in de omgeving waarin we leven. Maar wat is zo goed mogelijk? Vaak weten wij wat onze pup/ hond niet mag doen of wat voor ons onaanvaardbaar is. Bijvoorbeeld: blaffen, trekken aan de leiband, bijten, opjagen, … Maar wat is dan wel aanvaardbaar? Wat verwachten wij als geleider van onze pup/ hond? Vaak horen we dat mensen hun hond overal mee naartoe willen kunnen nemen, zonder dat de hond schrik heeft van de omgeving, andere honden en mensen, dat de hond ‘gewoon’ rustig mee kan op restaurant of op een terrasje. Maar helaas is dit voor de meerderheid van de honden niet haalbaar. Meer nog, je doet hen zelden plezier door ze mee te nemen naar drukke, overbevolkte en prikkelrijke plaatsen (markten, winkelstraten, kermis, festivals, restaurant, bar/ café,…). Dus wat als dit niet lukt? Ben jij dan in staat jouw verwachtingen bij te stellen? 

De socialisatiefase start en eindigt niet exact op week 8 en 12 (er wordt tegenwoordig steeds meer gekeken naar week 14-16). De socialisatie kan worden verdeeld in twee periodes: vroege of primaire socialisatie ( 3-6 weken) en late socialisatie of secundaire socialisatie (7-12 weken) 

Tijdens de vroege socialisatie zijn pups extreem gevoelig voor prikkels en leren ze sociale en niet-sociale prikkels te koppelen aan positieve en negatieve emoties. Die ervaringen functioneren als het raamwerk of referentiekader voor hun reacties later in het leven. De rol van de fokker is dus heel belangrijk. De pups leren op verkenning gaan, spelen met de moeder, broers en zussen, leren de lichaamstaal van de hond en ontwikkelen sociale vaardigheden. De eerste signalen van het karakter worden geuit: de ene pup kruipt op de andere, speeltjes worden opgeëist, en er wordt gegromd wanneer een andere pup het speeltje zou trachten af te nemen. Er worden trekspelletjes gespeeld waarbij de pup die succesvol is in het spel, zelfzekerheid opbouwt. Andere pups houden zich dan eerder wat afzijdig, wachten af en kijken de kat uit de boom. Het één is niet slechter dan het ander. Het vroegtijdig spenen van pups gaan vaak gepaard met negatieve effecten zoals overmatig angstig gedrag, bezitterig gedrag tov speelgoed, destructief gedrag, … 

Socialisatie bij onze pup begint al op vroege leeftijd bij de fokker. Het is bewezen dat pups die opgegroeid zijn in kennels hoger niveau van stress en angst kennen. Dit resulteert hem later in chronische stress en gedragsproblemen (verhoogde angst naar mensen, dieren, onbekende geluiden, … en verhoogde agressie). Het is belangrijk dat pups bij de fokker al bloot gesteld worden aan prikkels. Zowel sociale (leren omgaan met soortgenoten, andere dieren en mensen) als niet-sociale prikkels (geluiden, ondergronden, bepaalde bewegingen, …).

Wanneer jouw pupje bij jou thuis komt, is het aan jou om hem op een correcte manier verder te socialiseren. Hoe jij jouw pup kan belasten met bepaalde prikkels is heel sterk afhankelijk van pup tot pup. De ene pup kan heel veel verdragen terwijl je met de andere pup heel voorzichtig moet zijn en niet teveel in een keer moet doen. Dit alles heeft te maken met de genetica en de socialisatie bij de fokker. Wanneer een bepaalde hond gevoelig is voor een bepaalde prikkel zoals geluid of moeilijk alleen zijn, wilt dit zeggen dat hier op een voorzichtigere manier moet omgegaan worden, dan andere pups die hier geen problemen mee hebben. Indien hier niet naar gekeken wordt, bestaat de kans dat deze pup geluidsangsten of verlatingsangsten ontwikkeld.  

Zoals eerder al gezegd, start en eindigt de sensitieve periode niet op de gekende leeftijden. De periode tussen 3 weken en 14 weken is een richtlijn. Hier worden wel het makkelijkste en rapste associaties gelegd (goed of slecht), maar het is niet omdat ze iets niet geleerd, gezien of gehoord hebben dat ze dit dan nooit meer kunnen. Want dan zouden puppy’s vanaf een leeftijd van 14 weken niet meer in staat zijn om te leren.

We horen vaak mensen zeggen dat wanneer je een pupje in huis hebt, je hem zoveel mogelijk overal mee moet naartoe nemen om ervoor te zorgen dat hij alles leert kennen en dit wel voor een leeftijd van 14 of zelf 12 weken. Indien dit alleen maar op deze manier gebeurt, kan dit wel eens een negatief effect hebben op jouw pup. Wat juist niet de bedoeling is. Het is belangrijk dat wanneer jij jouw pup gaat socialiseren, dat dit op maat gebeurt van jouw pup. En hier is kennis van lichaamstaal dan weer belangrijk.

Een andere misvatting over socialisatie is dat alles dat de pup dan geleerd heeft later gaat herkennen en er niet meer bang van zal zijn. Neen socialisatie houdt in dat de pup leert waar hij wel of niet bang voor moet zijn. Wat wel of niet veilig is voor hem. Dit wil zeggen dat je hen ook dingen kan leren waar ze bang voor moeten zijn, terwijl dit niet jouw bedoeling was. Door ze hier niet correct mee te socialiseren.

Hoe ga je nu wel op een goede manier jouw pup gaan socialiseren? Zoals eerder gezegd gebeurt dit op maat van jouw pup. Dus binnen zijn comfortzone. Zolang jouw pup zich comfortabel voelt, met wat er rondom hem gebeurt, zal hij die prikkels ook als neutraal of leuk gaan opnemen. Ga je even buiten zijn comfortzone? Dat is geen groot probleem, hier is wel belangrijk dat hij in staat is om zelf aan te tonen dat hij zich niet meer comfortabel voelt, wilt vluchten (jij hier dan ook op reageert) en dat jouw pup in staat is om rap te recuperen. Onzekerheid en op afstand willen kijken is normaal, angst niet. Angst ervaren tijdens socialisatie kan een grote invloed hebben op het gedrag later van jouw pup.

Het valt op dat momenten waarin jouw pup iets negatief ervaren heeft, dat deze ook beter blijven hangen. Dit hoort bij de socialisatie. Dit zorgt ervoor dat jouw hond leert overleven. Hij leert prikkels herkennen die voor hem gevaarlijk zijn en het overleven in gevaar brengen.

Daarnaast is het ook heel belangrijk dat jij jouw pup heel geleidelijk bloot gaat stellen aan bepaalde prikkels. Opnieuw is dit op het tempo van jouw pup. Wanneer jij jouw pup gaat onderdompelen in prikkels ga je hem juist gevoeliger maken aan prikkels in plaats van te laten wennen. Daarnaast is het verwerken van deze prikkels heel belangrijk (zie hoofdstuk slaap). Wanneer jij elke dag jouw pup onderdompelt in spannende prikkels, heeft het lichaam van jouw pup onvoldoende tijd om deze prikkels te verwerken. Dit resulteert in een gevoelige pup die neutrale prikkels niet meer als neutraal aanziet. Dit zorgt voor een neerwaartse spiraal waarbij de pup steeds gevoeliger wordt voor (neutrale) prikkels.

Als laatst is het belangrijk om te weten dat wanneer jij jouw pup wilt socialiseren, dat hij niet voldoende heeft om die prikkel éénmaal mee te maken. Dit zal meerdere keren moeten gebeuren en steeds op een neutrale of positieve manier. Op deze manier leert jouw pup dat die prikkels onbelangrijk zijn.

Naast het socialiseren van bepaalde prikkels die niet sociaal gericht zijn, moet jouw pup ook sociaal gesocialiseerd worden. Dit wilt zeggen, naar dieren, mensen, … die in hun leven gaan voorkomen. Hier is het wel belangrijk om dit voor een leeftijd van 14 weken te doen. Wanneer dit niet gebeurt, bijvoorbeeld met katten, kan jouw pup de kat aanzien als een prooi. Een ander voorbeeld zijn broodfokpupjes die voor een leeftijd van 14 weken amper in contact geweest zijn met mensen, vaak is dit enkel de persoon die hen eten gaf (en dan nog geen affectie) en werd hier ook niet afgewisseld in het soort personen (groot, dik, dun, man, vrouw, gekleurd, oud, jong, …). Wanneer ze hier niet op een correcte manier aan gesocialiseerd werden, wordt het heel moeilijk om hun angst om te draaien naar een neutrale emotie.

Is het belangrijk dat je die typische lijstjes op het internet afgaat, zodat jouw pup zeker alles gezien heeft? Neen. Het is veel belangrijker dat jouw pup prikkels ervaart die hij bij jouw in zijn later leven nog zal tegen komen.
Het is belangrijk dat jij weet hoe de lichaamstaal van jouw pup in elkaar zit en dat jij weet wat hij wel en niet aankan in bepaalde situaties. Zoals eerder vermeld is het een nefast dat jouw pup angst ervaart tijdens zijn socialisatieperiode.
Wil jij jouw pup socialiseren met anderen honden? Volledig oke! Maar zorg ervoor dat jij de honden uitkiest waarvan je weet dat ze jouw pup kunnen ondersteunen en veilig doen voelen. Ga niet voor jonge honden die zelf nog veel moeten leren, maar ga voor stabiele, volwassen honden die geen agressie vertonen naar andere honden en die een goede kennis hebben over de lichaamstaal van de hond.
Daarnaast is het heel belangrijk dat wanneer jij jouw pup blootstelt aan bepaalde prikkels dat jij weet hoe jij ervoor moet zorgen dat jouw pup zich veilig voelt.
En als laatst, hou de socialisatie kort. Het kost jouw pup enorm veel energie om nieuwe zaken te ervaren en te verwerken. Wanneer dit te lang duurt, kan dit voor uitputting zorgen van jouw pupje waardoor de prikkels niet meer op een juiste manier verwerkt worden. Zorg dus, zoals eerder vermeld, voor voldoende slaap achteraf. Je kan bijvoorbeeld een intensieve dag afwisselen met een rustige dag (ook in huis, of op gekende plaatsen kan je zorgen voor socialisatie).

Oversocialiseren kan leiden tot trauma’s bij de pup. Dit gebeurt vaak wanneer de pup iets onprettig vind en niet de kans krijgt om deze zelf uit de weg te gaan (denk maar aan speelweide, leiband, baasje die niet mee wilt, … ). Maar ook wanneer je pup niet voldoende de kans krijgt om prikkels te verwerken door onvoldoende slaap te krijgen. Ook dan kan je een overprikkelde pup krijgen. Zoals eerder besproken kan je deze herkennen aan:  

·        Meer bijten

·        Niet neerliggen, onrustig gedrag

·        Moeilijk alleen thuis zijn

·        Continu aandacht opzoeken

·        Sloopgedrag

·        Luistert niet, geeft geen aandacht, snel afgeleid zijn

·        Reacties zijn heviger op bepaalde prikkels zoals de deurbel, geluiden, …

·        Veel stresssignalen (zie hoofdstuk lichaamstaal)

·        Overmatig blaffen

·        Aan de riem trekken of er in bijten

Maar dit kan hem ook medisch gaan uiten door:

·        Diarree

·        Geen honger of juist veel honger

·        Lichamelijke klachten

Honden die geen goede socialisatie zijn door gegaan (zowel bij de fokker als bij de eigenaar) zullen vaak veel feller reageren op prikkels die voor ons onbelangrijk zijn. Ze zullen zich rapper bedreigt voelen, ervaren meer en langer stress en dit allemaal heeft een negatieve invloed op de levenskwaliteit van het dier.

Graag geef ik je wat praktische voorbeelden mee over hoe jij jouw pup kan gaan socialiseren in het dagdagelijkse leven.

–        Eerst en vooral, probeer jouw pup niet op te nemen in moeilijkere situaties. Dit zorgt ervoor dat ze zelf niet in staat zijn om te vluchten of lichaamstaal te tonen die ervoor moet zorgen dat de prikkel op afstand blijft.

–        Wanneer je gaat wandelen met jouw pup, is het veel belangrijker dat jouw pup op zijn tempo wandelt, veel snuffelt en alles rondom hem rustig kan opnemen, dan dat hij op jonge leeftijd geleerd wordt om dicht bij zijn eigenaar te wandelen. Dit zorgt ervoor dat hij geen keuzevrijheid heeft, minder in staat is om geuren en prikkels op te nemen en deze te kunnen gaan beoordelen of deze positief zijn of niet. Daarnaast is de pup niet in staat om vluchtgedrag of lichaamstaal te vertonen om de prikkel op afstand te houden omdat de pup onder commando staat. Wanneer je gaat wandelen met jouw pup, zorg er dus voor dat hij aan een lange leiband hangt en dat hij zelf keuzes kan maken die ervoor zorgen dat hij prikkels kan opnemen zonder dat deze angst gaan creëren.
Naast lange leiband en keuzevrijheid tijdens het wandelen is het ook belangrijk om te weten dat wandelen met jouw pup niet bestaat uit blokje rond of verplicht die afstand af te leggen. Neen, op sommige plaatsen kan jouw pup gemakkelijk 30 min wandelen en snuffelen en genieten, terwijl op andere plaatsen (bv drukkere plaatsen), kan hij al na 5min genoeg hebben en weer naar huis willen.

–        Waak over de veiligheid van jouw pup. Zie jij dat hij zich niet comfortabel voelt? Dan is het aan jou om te reageren.

–        Socialiseren met kinderen doe je niet door met jouw pup naar een school te gaan en iedereen hem te laten strelen. Dit is blootstelling aan een grote hoeveelheid prikkels die jouw pup niet kan verwerken en waarschijnlijk kan hij ook niet vluchten. Wil jij dat jouw pup gesocialiseerd wordt met kinderen? Neem het dan eenvoudiger aan. Laat vrienden die een kind hebben langs komen. Zorg ervoor dat het kindje jouw pup negeert door het kindje af te leiden en te praten over bijvoorbeeld de pup. Laat de pup op een rustige manier het kind onderzoeken. Wanneer je contact wilt laten maken tussen kind en hond is het opnieuw heel belangrijk dat je kijkt naar de lichaamstaal van de hond. Vraag aan het kind om zijn handje uit te strekken. Laat de pup rustig ruiken aan het handje, indien de pup blijft staan, kan het kind met zijn handje onder de kin van de pup gaan. Begint de pup te bijten of loopt hij weg? Dan is het een teken dat hij hier geen zin in heeft.
Een andere manier van socialisatie met kinderen is door naar een speeltuin te gaan en op grote afstand ergens met jouw pup te gaan zitten en samen te kijken. Zorg ervoor dat dit op grote afstand is zodat niet alle kinderen komen om te vragen of ze hem mogen strelen.

–        Socialiseren met mensen op wandeling is vaak ook een grote uitdaging voor onze pups. Puppy’s hebben een groot knuffelgehalte waardoor mensen hen vaak willen aanspreken en aaien. Heel veel pups vinden dit niet leuk. Je kan dit zelf gaan vergelijken met ongewenste intimidatie… Het is aan jou om jouw pup hiervoor te beschermen. Zie je dat er iemand contact wilt maken? Kan je deze persoon gaan negeren en doorlopen (ja zo bot kan ik soms zijn), het kan helpen om jouw pup een snoepje op dat moment aan te bieden waardoor het lijkt dat je hem aan het trainen bent. Mensen gaan ze dan rapper met rust laten. Je kan ook beslissen om het straat over te steken zodat de mensen niet de kans krijgen om contact te maken. Jouw pupje moet leren dat mensen passeren iets neutraal is. Anderzijds moet jouw pup ook instaat zijn om rustig te kunnen wachten wanneer jij een (kort) gesprek aan gaat (dit doe je best met mensen die kennis hebben van honden en hem dan ook met rust laten). Ideaal laat jij jouw hond even aan die persoon snuffelen (je zit nog altijd in de socialisatiefase!), daarnaast kan hij ook even de veters gaan onderzoeken (dit is nog steeds deel van de orale fase), kan hij even opspringen (indien je dit niet wilt, kan je heel rustig jouw pup met een hand op de borst terug met zijn 4 poten op de grond gaan begeleiden). Maar na het onderzoekgedrag, neem je best iets meer afstand zodat jouw pup tot rust kan komen. Hou zo gesprekken ook kort, want een pup gaat zich rap gaan vervelen.

–        Hoe kan jij jouw pup gaan socialiseren met bezoek thuis: Door te vragen aan het bezoek om de pup volledig te negeren en de pup te laten onderzoeken als hij dat wilt. Hij zal gaan snuffelen, opspringen (niet op roepen dat hij dit niet mag doen! Jouw pup zit in de socialisatiefase), als de persoon even binnen is zullen de schoenen interessant worden (jouw pup zit ook in de orale fase). Het bezoek is spannend voor jouw pup wanneer je opmerkt dat hij wild wordt, overdreven springt of hapt, ongewenste gedragingen vertoont dat je anders veel minder ziet, extreem kauwt, extreem speelt met grommen erbij, apatisch wordt, rijdt op het bezoek, … Hier wordt het tijd dat het bezoek naar huis gaat en de pup ruimte krijgt. Jouw pup is echt bang van bezoek wanneer hij blaft of gromt, plast, wegkruipt, bevriest. Dan vraag je aan het bezoek om weg te gaan en raad ik je aan om een gedragstrainer in te schakelen.
Heel belangrijk bij bezoek is dat je hen vraagt om de pup te negeren en hem te laten doen.

–        Hoe socialiseer jij jouw pup nu ideaal met andere honden? Wanneer je dit doet is het heel belangrijk dat je stabiele, volwassen honden neemt. Zij hebben hun karakter gevormd, beheersen goed de lichaamstaal, zijn vaak ook rustiger. Aan de leiband is het sterk afgeraden om jouw pup te laten kennismaken met andere honden. Eerst en vooral weet je niet met welke hond je in contact komt, of deze stabiel genoeg en veilig genoeg is voor jouw pup. Anderzijds kan spanning op de leiband spanning op jouw pupje overzetten wat een negatieve invloed kan hebben op de begroeting met de andere hond. Een laatste keerpunt is, dat wanneer jij jouw pup met elke andere hond op de wandeling kennis laat maken is dat jouw pup leert dat hij naar elke andere hond mag gaan, wat hij later ook gaat blijven doen. Hier raad ik dan aan, indien jouw pup dit toe laat, om, als je 10 honden hebt, er 6 negeert op wandeling en jouw pup bijvoorbeeld beloond om door te wandelen, waarbij er 2 of 3 zijn waarbij ze eens mag snuffelen en weer doorwandelt en waarbij er 1 of 2 zijn dat ze echt langer mag bij zijn en eventueel mag mee spelen (los van de leiband!). Zo leert jouw pup niet elke hond te begroeten. Wanneer jij jouw pup laat socialiseren met andere honden is het aan te raden om dit ook met verschillende rassen te doen. Hondenweides waar veel andere honden komen worden sterk afgeraden. Je weet niet welk karakter op deze weide zit (ongeacht dat de eigenaar zegt dat het geen probleem is, wilt dit niet zeggen dat deze hond stabiel is van karakter). Jouw pup laten overlopen door andere honden of zelf op de grond laten duwen is niet oke (als daar geen geldige reden achter zit). Zo soort contact kan ervoor zorgen dat jouw pup later agressief reageert naar andere honden. Voel jij je niet comfortabel bij begroeting met andere honden? Laat je dan begeleiden.
Jouw pup met een stabiele hond of met een andere pup laten spelen is volledig ok, op voorwaarde dat ze aan elkaars energieniveau voldoen. Goed spel herken je aan een mooi rollenspel (elk om beurt op de grond, niet een pup die steeds op de andere zit), er is geen escalatie van emoties, er wordt niet continu grommen of bijten getoond – gedragselementen wisselen elkaar af, er is af en toe een pauze in het spel, er wordt gebruik gemaakt van spelboog, …

Vaak wordt er aangeraden om met puppy’s naar de puppyklas te gaan. Dit heeft zijn voor- en nadelen. Puppy’s die naar een puppyklas gaan, komen in contact met andere honden en kunnen leren dat andere honden leuk zijn. Ook eigenaars kunnen hier extra informatie opdoen over de opvoeding van hun pup. Het grote gevaar van deze puppyklassen is dat er nog teveel trainers onvoldoende kennis hebben over de ontwikkeling en opvoeding van een pup. Dit kan ervoor zorgen dat jouw pup stress ervaart in het klasje, maar dat deze stress niet erkend wordt. Hierdoor zal jouw pup een negatieve associatie leggen met ofwel de hondenschool, de ruimte, de honden, de trainer of zelf jou op dat moment omdat jij jouw pup zijn stress niet erkent. Deze stress kan leiden tot angst. Hondentrainer is net als hondengedragstherapeut een niet-erkend beroep waardoor iedereen het mag uitvoeren. Ook degene die al “jaren ervaring” hebben met honden. Het is niet omdat mensen al jaren ervaring hebben, dat ze ook de juiste kennis hebben. Hetgeen ze toegepast hebben op hun hond, kan dan op hun hond misschien wel werken, maar dat wil niet zeggen dat dit ook toepasbaar is op jouw hond. Wanneer jij jouw vertrouwen legt in iemand om jouw pup te kunnen opvoeden tot een stabiele hond, dan is goed onderbouwde kennis heel belangrijk.